Του Λασκούδη Θανάση
Οι ακραίες θερμοκρασίες απειλούν ολοένα περισσότερο τις πόλεις μας. Το Κέντρο Κοινής Ερευνας (JRC) προτείνει λύσεις για τον περιορισμό αυτού του φαινομένου.
Οι καύσωνες αποτελούν μία από τις πιο σοβαρές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, με τα ρεκόρ θερμοκρασιών να σπάνε συνεχώς. Οι πυκνοδομημένες αστικές περιοχές είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε αυτές τις ακραίες συνθήκες, ένα φαινόμενο που επηρεάζει πάνω από 1,7 δισεκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως.
Σχεδόν οι μισές από τις περίπου 10.000 πόλεις του πλανήτη αντιμετωπίζουν αυξημένη θερμική καταπόνηση τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Μια νέα έκθεση του JRC παρουσιάζει στρατηγικές, καλές πρακτικές και εργαλεία πολιτικής για να βοηθήσει τις τοπικές αρχές στις ευρωπαϊκές πόλεις να διαχειριστούν τις ακραίες θερμοκρασίες.
Οι καύσωνες είναι παρατεταμένες περίοδοι εξαιρετικά υψηλών θερμοκρασιών που μπορούν να οδηγήσουν σε υπερθέρμανση των πόλεων και στο φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας – (urban heat islands (UHI) . Αυτό το φαινόμενο μεταβάλλει την επιφάνεια των πόλεων, καθιστώντας τις σημαντικά θερμότερες από τις γειτονικές προαστιακές και αγροτικές περιοχές – κατά μέσο όρο 4-6 βαθμούς θερμότερες και με αιχμές έως και 10 βαθμούς πάνω από τις γειτονικές περιοχές.
Γιατί όμως οι πόλεις μας γίνονται τόσο καυτές; Οι αστικές περιοχές έχουν πολλά χαρακτηριστικά που αυξάνουν τη θερμότητα. Για παράδειγμα, υπάρχουν περισσότερες σκληρές επιφάνειες όπως δρόμοι και κτίρια που απορροφούν τη θερμότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας και την απελευθερώνουν τη νύχτα. Υπάρχει επίσης μεγαλύτερη πυκνότητα πληθυσμού και υποδομών όπως τα συστήματα δημόσιων μεταφορών που εκπέμπουν θερμότητα. Αυτό επιδεινώνεται από τον χαμηλό αερισμό και τους λιγότερους πράσινους χώρους και υδάτινους πόρους, οι οποίοι μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των θερμοκρασιών.
Οι συνέπειες των ακραίων θερμοκρασιών δεν είναι μόνο δυσάρεστες αλλά και επικίνδυνες. Εκτός από τις αφόρητες θερμοκρασίες που μπορούν να προκαλέσουν αφυδάτωση, θερμική εξάντληση και άλλες βραχυπρόθεσμες σωματικές επιπτώσεις, τα αποτελέσματα αστικής θερμικής νησίδας παγιδεύουν επίσης τη ρύπανση, μειώνοντας την ποιότητα του αέρα και οδηγώντας σε μακροπρόθεσμους κινδύνους για την υγεία. Αυτά επηρεάζουν δυσανάλογα ευάλωτες και περιθωριοποιημένες ομάδες: χαμηλό εισόδημα, άνεργους και άστεγους, καθώς και παιδιά, ηλικιωμένους και άτομα με χρόνιες παθήσεις. Οδηγούν επίσης σε αυξημένη ζήτηση ενέργειας, αυξάνοντας το οικολογικό αποτύπωμα των πόλεων.
Πώς μπορούμε να καταπολεμήσουμε τις ακραίες θερμοκρασίες; Αυτή η έκθεση του JRC ενθαρρύνει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να συνδυάσουν δράσεις μετριασμού και προσαρμογής – μειώνοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ενώ αυξάνουν την ανθεκτικότητα στις ακραίες θερμοκρασίες. Πολλές από αυτές τις δράσεις υιοθετούνται από τις πόλεις στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Σύμβασης των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια.
Η ισπανική πόλη Μούρθια, για παράδειγμα, κέρδισε το βραβείο της Σύμβασης των Δημάρχων για τις δράσεις της για την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης της πόλης. Αυτές περιελάμβαναν την ανακατασκευή σκούρων ασφαλτοστρωμένων δρόμων με ελαφρύτερα υλικά για να αντανακλούν αντί να απορροφούν το ηλιακό φως, μειώνοντας σημαντικά τις θερμοκρασίες επιφάνειας.
Αυτή η απλή ενέργεια με μεγάλο αντίκτυπο ήταν μία από τις 61 ενέργειες που ανέλαβε η πόλη για να προσαρμοστεί στις ακραίες θερμοκρασίες. Με αυτή την έκθεση πολιτικής, το JRC εντοπίζει τις καλύτερες πρακτικές για να βοηθήσει τις τοπικές αρχές να αντιμετωπίσουν την αστική ζέστη. Για παράδειγμα:
Ενσωμάτωση και ενίσχυση της πράσινης υποδομής, όπως η προώθηση των πράσινων τοίχων και σκεπών, καθώς και η αύξηση του αριθμού των δέντρων και των φυτικών επιφανειών. Τα δέντρα και οι πράσινοι χώροι έχουν εξαιρετική ικανότητα να δροσίζουν τον αέρα στις πόλεις: σύμφωνα με μια μελέτη σε περισσότερες από 600 ευρωπαϊκές πόλεις, τα αστικά δέντρα μειώνουν τη θερμοκρασία του αέρα κατά μέσο όρο κατά 0,8 βαθμούς, με αιχμές Εισαγωγή υδάτινων στοιχείων και τρεχούμενου νερού σε δημόσιους χώρους και παροχή πόσιμου νερού στον πληθυσμό, καθώς και αποτελεσματικότερη χρήση του νερού. Ανακαίνιση και αναβάθμιση κτιρίων με μόνωση και περσίδες, καθώς και χρήση ανακλαστικών υλικών, όπως η λευκή βαφή, σε δρόμους και κτίρια. Προώθηση της αστικής γεωργίας. Παροχή έγκαιρων μέτρων υγειονομικής περίθαλψης, όπως συστήματα προειδοποίησης για την καθοδήγηση του πληθυσμού κατά τη διάρκεια περιστατικών ακραίων θερμοκρασιών ή εμφάνιση της θέσης καταφυγίων και σημείων πόσιμου νερού. Ενδεικτικά παραδείγματα καλών πρακτικών περιλαμβάνουν ένα δίκτυο πιλοτικών σχολείων στη Βαρκελώνη που μετατράπηκαν σε καταφύγια ψύξης, ανοιχτά στο κοινό κατά τη διάρκεια των καυσώνων, και την υιοθέτηση λύσεων βασισμένων στη φύση στο Turin. Μια πλήρης επισκόπηση των βασικών ευρημάτων σχετικά με τις ακραίες θερμοκρασίες στις ευρωπαϊκές πόλεις, οι στρατηγικές συστάσεις και τα εργαλεία παρακολούθησης είναι διαθέσιμα στην Έκθεση Πολιτικής: Ευρωπαϊκές πόλεις και ακραίες θερμοκρασίες.
Οι αποτελεσματικές τοπικές πολιτικές και δράσεις απαιτούν βαθύτερη κατανόηση των μεταβολών της θερμοκρασίας και της αστικής κατανομής τους. Κάθε πόλη είναι μοναδική και τα σχέδια αστικής προσαρμογής πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τον δικό τους χώρο και γεωγραφία για να στοχεύουν αποτελεσματικά τις περιοχές υψηλής έκθεσης και τις ευάλωτες γειτονιές.
Θετική επίδραση στην κοινωνία
Αυτή η έρευνα βοηθά τις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές αρχές να αναπτύξουν πρακτικές και οικονομικά αποδοτικές πολιτικές για την καλύτερη διαχείριση της ακραίας ζέστης καθώς οι μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξάνονται. Σε συνεργασία με εταίρους όπως το Σύμφωνο των Δημάρχων για την εφαρμογή αυτών των πολιτικών, το Κέντρο Κοινής Ερευνας (JRC) συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
