Η κατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων της Ευρώπης βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο, με τις επιπτώσεις να απειλούν την μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα και βιωσιμότητα της αλιευτικής βιομηχανίας. Η υπεραλίευση, η τυχαία αλίευση (bycatch) και η υποβάθμιση των οικοτόπων επιταχύνουν την μείωση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, ενώ παράλληλα η ευτροφία, η ρύπανση και η κλιματική αλλαγή εντείνουν αυτές τις πιέσεις. Η νέα ενημέρωση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (EEA) αποκαλύπτει ότι υπάρχουν δοκιμασμένα και ωφέλιμα μέτρα που μπορούν να βελτιώσουν την κατάσταση, αν εφαρμοστούν με επιτυχία.
Η ενημέρωση με τίτλο «Υγιείς θάλασσες, ακμάζουσες αλιεία: μετάβαση σε έναν περιβαλλοντικά βιώσιμο τομέα» προσφέρει μια ολοκληρωμένη εικόνα της περιβαλλοντικής κατάστασης των ευρωπαϊκών αλιευτικών δραστηριοτήτων και προτείνει συγκεκριμένες επιλογές για την επίτευξη μιας ανταγωνιστικής και βιώσιμης αλιείας μακροπρόθεσμα.
Οι αλιευτικές δραστηριότητες εξαρτώνται άμεσα από υγιή θαλάσσια οικοσυστήματα, τα οποία, όμως, υποφέρουν από αυξανόμενες πιέσεις που προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες και την κλιματική αλλαγή. Περίπου το 40% των αλιευμάτων και των οστρακοειδών στις ευρωπαϊκές θάλασσες δεν βρίσκονται σε καλή κατάσταση ή δεν αλιεύονται με βιώσιμο τρόπο. Η εξισορρόπηση της ζήτησης για θαλάσσιους χώρους και πόρους μεταξύ της αλιείας και άλλων δραστηριοτήτων της «Γαλάζιας Οικονομίας», όπως τα υπεράκτια αιολικά πάρκα, γίνεται ολοένα και πιο κρίσιμη.
Επιπλέον, η αλιεία μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα, μέσω της τυχαίας αλίευσης, των απορρίψεων αλιευμάτων, της υποβάθμισης των οικοτόπων, των εγκαταλελειμμένων ή χαμένων αλιευτικών εργαλείων, της ρύπανσης και της απελευθέρωσης άνθρακα από τον πυθμένα της θάλασσας. Η ενημέρωση του EEA υπογραμμίζει ότι, παρά τις επιτυχίες σε ορισμένα ευρωπαϊκά ύδατα στη μείωση της υπεραλίευσης, οι επιβλαβείς πρακτικές και τα μη βιώσιμα επίπεδα αλίευσης εξακολουθούν να υφίστανται.
Η ενημέρωση προτείνει αρκετές δράσεις για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας της ευρωπαϊκής αλιείας. Κύρια μέτρα περιλαμβάνουν τη διατήρηση της αλίευσης σε βιώσιμα επίπεδα, την κατάργηση των επιβλαβών πρακτικών και την προώθηση τεχνικών αλίευσης με χαμηλό αντίκτυπο. Επιπλέον, η επέκταση και καλύτερη διαχείριση του δικτύου των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών θα είναι κρίσιμης σημασίας. Σήμερα, οι προστατευόμενες περιοχές καλύπτουν περίπου το 12% των θαλασσών της ΕΕ, αλλά μόνο ένα μικρό μέρος αυτών διαθέτει σχέδια διαχείρισης και λιγότερο από 1% προσφέρει αυστηρή προστασία, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης της αλιείας. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να προστατεύσει το 30% των θαλασσών της μέχρι το 2030, με το 10% να υπόκειται σε αυστηρή προστασία.
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αναγνωρίζει την ανάγκη για επίτευξη βιωσιμότητας στην αλιεία της ΕΕ και τη διασφάλιση μιας δίκαιης και δίκαιης μετάβασης. Ένα σχέδιο δράσης για την προστασία και αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων για βιώσιμη και ανθεκτική αλιεία δημοσιεύθηκε το 2023 ως μέρος ενός ολοκληρωμένου πακέτου για την Αλιεία και τους Ωκεανούς, το οποίο συνδέεται με τη Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα μέχρι το 2030.
Οι πρόσφατες πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που παρουσιάστηκαν από την Πρόεδρο Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αναφέρονται στην ανάγκη διασφάλισης ότι ο τομέας της αλιείας «παραμένει βιώσιμος, ανταγωνιστικός και ανθεκτικός, διατηρώντας έναν ισότιμο ανταγωνισμό για την ευρωπαϊκή αλιευτική αλυσίδα», και ότι «ένα Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τους Ωκεανούς θα επικεντρωθεί στην ενίσχυση της γαλάζιας οικονομίας και στη διασφάλιση της χρηστής διακυβέρνησης και της βιωσιμότητας των ωκεανών μας σε όλες τους τις διαστάσεις».
Με τις θάλασσες μας να βρίσκονται σε κρίσιμο σταυροδρόμι, η Ευρώπη έχει μια μοναδική ευκαιρία να διασφαλίσει ότι η αλιεία μπορεί να παραμείνει βιώσιμη, να προστατεύσει την πολύτιμη βιοποικιλότητα των θαλασσών μας και να διασφαλίσει μια ακμάζουσα γαλάζια οικονομία για τις επόμενες γενιές. Η εφαρμογή αυτών των στρατηγικών και μέτρων δεν είναι μόνο αναγκαία, αλλά και επιτακτική, αν θέλουμε να κληροδοτήσουμε στις μελλοντικές γενιές ένα υγιές θαλάσσιο περιβάλλον, που θα συνεχίσει να προσφέρει πλούτο και ευημερία σε όλη την Ευρώπη.
