Οι θέσεις του κόμματος  ΚΟΣΜΟΣ σχετικά με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα
Με μεγάλη καθυστέρηση η κυβέρνηση Μητσοτάκη έθεσε σε (σύντομη, δυστυχώς) διαβούλευση το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα. Παρουσιάστηκε ως «προσγείωση στον ρεαλισμό» κυρίως ως προς τα μικρότερα μεγέθη αναφορικά το κόστος της ενεργειακής μετάβασης. Φαινομενικά η Ελλάδα έχει ως στόχο την υπέρβαση των στόχων που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία για το 2030 όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τις ΑΠΕ. Βεβαίως, ο στόχος μείωσης εκπομπών για το 2040 (72-80%) υπολείπεται σημαντικά του υπό διαπραγμάτευση στην Ευρώπη στόχου της τάξης του 90%, με βάση και τις επιστημονικές συστάσεις.

Ωστόσο, ο μεγάλος ελέφαντας στο δωμάτιο παραμένει και δεν είναι άλλος από την εξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες και δη από το ορυκτό αέριο.

Μέχρι το 2030 προβλέπεται η προσθήκη πλέον του 1,7 GW θερμικής ισχύος από ορυκτό αέριο με την κατασκευή νέων μονάδων. Παράλληλα, οι μονάδες θα παραμείνουν σε λειτουργία και μετά το 2035 με καθεστώς αντιστάθμισης ισχύος δηλαδή επιδοτούμενο από τους καταναλωτές.  Ακόμη και ο λιγνίτης μπορεί να αποσύρεται αλλά παραμένει ακόμη ερωτηματικό ποιο θα είναι το μέλλον της Πτολεμαΐδας 5 και αν το καύσιμο που θα χρησιμοποιεί θα είναι το ορυκτό αέριο ενώ κάλλιστα θα μπορούσε να μετατραπεί σε μπαταρία για την αποθήκευση ενέργειας ελαττώνοντας σημαντικά την πίεση που θα ασκηθούν στα ποτάμια της χώρας για τους σκοπούς της αντηλιοταμίευσης. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η εξορυκτική δραστηριότητα του λιγνίτη συνεχίζεται κανονικά με αθρόες εξαγωγές στη Βόρεια Μακεδονία από όπου μέσω των διασυνδέσεων εισάγουμε ρεύμα που έχει παραχθεί από την καύση λιγνίτη!

Εξαιρετικά αρνητικές θεωρούμε επίσης τις αναφορές του ΕΣΕΚ και τη σύνδεση των στόχων του με τις έρευνες και εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στις θάλασσες και τις στεριές της χώρας μας. Με βάση την πρόσφατη έκθεση από την Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC), αλλά και την Έκθεση 2021 του Παγκόσμιου Οργανισμού Ενέργειας, η επίτευξη του παγκόσμιου στόχου του 1,5oC προϋποθέτει καμία νέα επένδυση σε έργα και υποδομές ορυκτών καυσίμων.

Το νέο ΕΣΕΚ προβλέπει αύξηση επίσης των χερσαίων αιολικών, ενώ το χωροταξικό για τις ΑΠΕ επί της ουσίας δεν υφίσταται, με την αναθεώρηση του υπάρχοντος από το 2008 να παίρνει συνεχείς παρατάσεις εδώ και μια πενταετία. Ποια συμφέροντα εξυπηρετεί αυτή η παρελκυστική πολιτική; Το νέο χωροταξικό για τις ΑΠΕ όταν ανακοινωθεί θα συμβαδίζει με την αναθεωρημένη Οδηγία για τις ΑΠΕ που προβλέπει εξαίρεση των περιοχών Natura 2000 από τις περιοχές επιτάχυνσης; Γιατί επίσης δεν προχωράει ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός που θα ξεκλειδώσει τη διείσδυση των υπεράκτιων αιολικών;

Όσον αφορά το κόστος ενέργειας για τον καταναλωτή αυτό θα παραμείνει σε δυσθεώρητα ύψη για τις επόμενες δεκαετίες αποτελώντας τροχοπέδη για την ανάπτυξη της χώρας. Ειδικότερα, το εκτιμώμενο συνολικό μέσο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας ξεκινά από τα 145 ευρώ ανά μεγαβατώρα το 2025 και θα βαίνει ελαφρώς μειούμενο αλλά σε πάντα ακριβό ανά πενταετία μέχρι το 2050 ως εξής: 139 ευρώ/MWh το 2030, 125 ευρώ/MWh το 2035, 116 ευρώ/MWh το 2040, 109 ευρώ/MWh το 2045 και 96 ευρώ/MWh το 2050. Και πως να μην παραμένει ακριβό όταν το 100% της ηλεκτροπαραγωγής εμπορεύεται μέσω του Χρηματιστηρίου Ενέργειας με αποτέλεσμα η τιμή της ενέργειας να αντιστοιχεί πάντα στο κόστος της ακριβότερης μονάδας (ορυκτό αέριο), Αντίθετα σε άλλες χώρες της ΕΕ προκρίνονται οι διμερείς συμφωνίες (PPAs) ενώ στο Χρηματιστήριο εμπορεύεται λιγότερη από την μισή ηλεκτροπαραγωγή. Επίσης, η μοναδική διέξοδος που θα μπορούσαν να έχουν οι καταναλωτές για να παραμείνουν ανθεκτικοί στα σκαμπανεβάσματα των τιμών απουσιάζει πλήρως από το ΕΣΕΚ. Καμία ουσιαστική αναφορά στις ενεργειακές κοινότητες και στην αυτοπαραγωγή για ιδιοκατανάλωση, ενώ αυτές αναβαθμίζονται στην πρόσφατη ευρωπαϊκή νομοθεσία τόσο στην Οδηγία για τις ΑΠΕ όσο και στις πρόνοιες του Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα (Social Climate Fund) το οποίο θα έχει ως στόχο την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας.

Η Δίκαιη Μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών δυστυχώς εξελίσσεται μακριά από την κοινωνία, με αργά βήματα, χωρίς συμμετοχή των τοπικών φορέων και διάχυτη την απαισιοδοξία στις τοπικές κοινωνία, ενώ προωθείται και η λάθος επιλογή του Ορυκτού Αερίου αντί των ΑΠΕ για την θέρμανση των περιοχών απολιγνιτοποίησης που χρησιμοποιούν τηλεθέρμανση.

Συμπερασματικά έχουμε να κάνουμε με ένα ΕΣΕΚ δέσμιο των ορυκτών καυσίμων, κατ’επίφαση συμμορφούμενο με το νέο κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ αλλά με προτεραιότητα στη διατήρηση των υπερκερδών της καρτελοποιημένης αγοράς ενέργειας εις βάρος των Ελλήνων καταναλωτών.

Ο ΚΟΣΜΟΣ πιστός στις αρχές της κλιματικής και κοινωνικής δικαιοσύνης στο πλαίσιο των προτεραιοτήτων που διατύπωσε στην Εθνική Πράσινη Συμφωνία διεκδικεί:

–                Πάγωμα των νέων επενδύσεων σε μονάδες ορυκτού αερίου, καθώς και των ερευνών έργων εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στη χώρα μας.

–                Ενσωμάτωση συγκεκριμένων στόχων για τις ενεργειακές κοινότητες και την ιδιοκατανάλωση στο ΕΣΕΚ, αλλά και στα προτεινόμενα προγράμματα επενδύσεων (ακριβώς όπως αναφερόταν και στα σχόλια της Επιτροπής στο προσχέδιο του ΕΣΕΚ, τον Δεκέμβριο του 2023), προκειμένου να αναδειχθεί ουσιαστικά η συμμετοχή των πολιτών στην ενεργειακή μετάβαση ως στρατηγική προτεραιότητα.

–                Πραγματική διαβούλευση του ΕΣΕΚ με τους φορείς και την κοινωνία των πολιτών ιδιαίτερα για τους στόχους της εξοικονόμησης ενέργειας και της καταπολέμησης της ενεργειακής φτώχειας.

–                Άμεση ολοκλήρωση της αναθεώρησης του εθνικού χωροταξικού για τις ΑΠΕ και του Θαλάσσιου Χωροταξικού με εξασφάλιση της προστασίας της βιοποικιλότητας και της αποκατάστασης της φύσης.

–                Αναθεώρηση του καθεστώτος λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Ενέργειας μέσω της μείωσης του ποσοστού της ενέργειας που διαπραγματεύεται σε ημερήσια βάση. Πολιτικές επέκτασης των διμερών συμβάσεων ενέργειας, με διευκόλυνση της συμμετοχής των ενεργειακών κοινοτήτων σε τέτοια σχήματα

–                Διασύνδεση του ΕΣΕΚ με το Ταμείο Ανάκαμψης, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα. Η Ελλάδα να αποκτήσει επιτέλους ολοκληρωμένο σχεδιασμό για την ενέργεια με δικαιοσύνη για όλους!

–                Μεγαλύτερη έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας, σε όλους τους τομείς, αλλά και στις υποδομές αποθήκευσης

–                Ριζική αναθεώρηση του  σχεδίου δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών (Δυτ. Μακεδονίας, Μεγαλόπολη) με μεταφορά αρμοδιοτήτων στην τοπική και περιφερειακή διοίκηση, με μεγαλύτερη διαφάνεια και συμμετοχικότητα κατά το πρότυπο άλλων πετυχημένων περιοχών στην Ευρώπη. ‘Άμεση αναθεώρηση του σχεδίου για την αντικατάσταση της πηγής ενέργειας για τις τηλεθερμάνσεις της περιοχής, με λύσεις που στηρίζονται στις ΑΠΕ αντί της του Ορυκτού Αερίου που προωθείται.