Βανέσα Αρχοντίδου
Ομιλήτρια Παρακίνησης, Σύμβουλος Επικοινωνίας και Βιωσιμότητας, Αλπινίστρια
Πρέσβειρα Ευρωπαϊκού Συμφώνου για το κλίμα
Τι σημαίνει κλιματική κρίση; Υπάρχει αλήθεια; Ή είναι απλά ένας όρος για να βάλουμε σε ένα κουβά ακραία καιρικά φαινόμενα και αλλαγές που υπήρχαν πάντα, αλλά τώρα έγιναν της μόδας, γιατί δίνουν μια δικαιολογία για τις αστοχίες σε υποδομές και για τα γενικότερα οικονομικά προβλήματα; Αν είναι αλήθεια, τότε είμαστε αναπόφευκτα καταδικασμένοι ή υπάρχει φως στο τούνελ;
Αυτά είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα, που κατά καιρούς έχει χρειαστεί να απαντήσω στις εκδηλώσεις, όπου καλούμαι να μιλήσω για την κλιματική κρίση. Και οι απαντήσεις δεν είναι πάντα οι ίδιες καθώς τα κοινά στα οποία απευθύνομαι, είναι συχνά ετερόκλητα (μαθητές, στελέχη επιχειρήσεων, πολιτικά πρόσωπα). Το κάθε κοινό, χρειάζεται διαφορετική προσέγγιση για να κατανοήσει αυτό το σύνθετο πρόβλημα που αποτελεί τη Νο1 πρόκληση για το περιβάλλον, τις κοινωνίες, τις οικονομίες και την ίδια μας τη ζωή. Ως επικοινωνιολόγος και πρέσβειρα του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για το κλίμα έχω αναλάβει τα τελευταία χρόνια, το δύσκολο ρόλο του «ειδικού». Να απαντώ δηλαδή σε ερωτήσεις για ένα θέμα όπου δεν υπάρχουν «ειδικοί» ή για να το θέσω στη σωστή βάση, υπάρχουν ειδικοί από εκατοντάδες επιστήμες που ο καθένας από την πλευρά του, βλέπει ένα κομμάτι του συνολικού προβλήματος και όχι απαραίτητα το σύνολο.
Image Source: g-pmuQfob8d-image-generator
Δεν είναι εύκολο να μιλάς για την κλιματική κρίση χωρίς να πέσεις στην παγίδα της υπεραπλούστευσης. Αλλά και η υπερβολική ανάλυση δεν είναι πάντα εφικτή αλλά ούτε και επιθυμητή από το ακροατήριο. Η επικοινωνία για την κλιματική κρίση, πόσο μάλλον η ευαισθητοποίηση, προϋποθέτει γνώσεις αλλά και τέχνη. Την τέχνη της αφήγησης, το δέσιμο με το ακροατήριο, ώστε να ακούσει, όχι απλά ατάκτως ειρημένες πληροφορίες αλλά ιστορίες που θα μείνουν χαραγμένες στο μυαλό του. Σε ένα κόσμο που η πληροφορία αφθονεί, το δύσκολο δεν είναι να βρεις τη γνώση αλλά να αξιολογήσεις τις πηγές, να τραβήξεις την προσοχή του κόσμου και να δημιουργήσεις τη σύνδεση και τελικά το κίνητρο που θα οδηγήσει στην αλλαγή.
Η αφήγηση (storytelling) είναι ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία ευαισθητοποίησης που έχω δει με τα μάτια μου, να φέρνει αποτέλεσμα. Και πάντα σε συνδυασμό με τα οπτικά μέσα. Είναι γεγονός ότι οι ταινίες και τα ντοκιμαντέρ που υπογραμμίζουν τις πραγματικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας ή το λιώσιμο των παγετώνων, έχουν μια εκπαιδευτική σκοπιμότητα. Όμως οι αφηρημένες έννοιες και οι γενικές διαπιστώσεις δεν έχουν τη δύναμη να κινητοποιήσουν τους ανθρώπους, γιατί δεν τους αφορούν. Εικόνες και ιστορίες από πραγματικά γεγονότα που συμβαίνουν σε ανθρώπους καθημερινούς και σε κοινότητες που έχουν ήδη πληγεί από την κλιματική κρίση (π.χ. αγρότες που αντιμετωπίζουν ξηρασία, παράκτιες κοινότητες που αντιμετωπίζουν την άνοδο της στάθμης της θάλασσας), έχουν άλλη βαρύτητα. Η ανθρωποποίηση του ζητήματος το κάνει πάντα πιο σχετικό. Το ίδιο και ο διάλογος. Οι άνθρωποι δεν αρκεί μόνο να παρακολουθούν, χρειάζεται και να συμμετέχουν και στη συνέχεια να δρουν. Τότε μόνο επέρχεται η ουσιαστική κατανόηση και εν τέλει η αλλαγή. Έχοντας παρακολουθήσει εικόνες για ένα θέμα που μας προβληματίζει, η συζήτηση φέρνει στο φως τους φόβους και τις αμφιβολίες μας. Ο διάλογος, δεν μας αφήνει να αγνοήσουμε το ζήτημα σαν ένα αόριστο προβληματισμό που η καθημερινότητα θα μας κάνει να ξεχάσουμε, αλλά φανερώνει τη συλλογική ανησυχία. Μέσα από τις ανταλλαγές απόψεων μπαίνουν τα θεμέλια των πιθανών λύσεων, που στη συνέχεια γίνονται συλλογικές δεσμεύσεις για δράση.
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η ουσία είναι να απαντηθούν τα επιμέρους ερωτήματα αλλά και το εξής ένα: Υπάρχει κλιματική κρίση; Ναι. Η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει πλέον ομόφωνα συμφωνήσει, ότι η κλιματική αλλαγή υπάρχει και είναι ανθρωπογενής. Σίγουρα η επίλυση της είναι πολυδιάστατη, γι αυτό και έχει πάρει τις διαστάσεις της κρίσης. Ωστόσο η αντιμετώπιση της δεν έχει να κάνει μόνο με τις μεγάλες λύσεις: τις πολιτικές, τα προληπτικά μέτρα και την οικονομική αναδιάρθρωση. Ο καθαρισμός μιας παραλίας, το φύτεμα ενός δέντρου, το συνειδήτο σβήσιμο μιας λάμπας δίνουν και αυτά απάντηση στο πρόβλημα, αφού άλλωστε καμιά ενέργεια δεν είναι ασήμαντη όταν γίνεται από δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Κλίμα αποτελεί μία πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Συντονιστής του Συμφώνου στην Ελλάδα είναι ο οργανισμός ΙΝΖΕΒ. Για όποια πληροφορία σχετικά με το Σύμφωνο ή για κλιματικές δράσεις που θα σας ενδιέφερε να διοργανώσετε, μπορείτε να επικοινωνείτε με την Ομάδα Συντονισμού στο inzeb@inzeb.org ή στο τηλέφωνο 210 6394608.
