Αξιοποίηση της Αιολικής Ενέργειας: Πλοηγώντας τη μετάβαση ενέργειας στην ΕΕ και τις προκλήσεις της
Καθώς οι άνεμοι της αλλαγής φυσούν σε όλο τον κόσμο, η προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ανανεώσιμη ενέργεια αντιμετωπίζει προκλήσεις εν μέσω αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων. Η επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της Συμφωνίας του Παρισιού για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 2 βαθμούς Κελσίου εξαρτάται από την επιτυχία της ενεργειακής μετάβασης. Με τον τομέα της ενέργειας να ευθύνεται για το 75% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ, ο μετασχηματισμός του είναι απαραίτητος για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050. Η ΕΕ αύξησε τον στόχο της για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μέχρι το 2030 από 32% σε 42,5%. Κεντρικό ρόλο σε αυτή τη μεταμόρφωση παίζει η αιολική ενέργεια, η οποία το 2022 αντιπροσώπευε σχεδόν το 40% της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές στην ΕΕ.
Με την αιολική ενέργεια να αναμένεται να φτάσει το 50% του ενεργειακού μίγματος της ΕΕ μέχρι το 2050, αυτός ο τομέας αναμένεται να γίνει μία από τις κορυφαίες πηγές ενέργειας της ΕΕ, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας. Ωστόσο, ο τομέας της αιολικής ενέργειας στην ΕΕ αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, όπως η μεγάλη εξάρτηση από την Κίνα για κρίσιμες πρώτες ύλες και μόνιμους μαγνήτες, οι οποίοι είναι βασικά συστατικά των ανεμογεννητριών. Αυτές οι εισροές έχουν μειώσει δραστικά το κόστος της αιολικής ενέργειας. Η εξάρτηση της ΕΕ από τα κινεζικά υλικά ξεπερνά πλέον την προηγούμενη εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, με την ΕΕ να εισάγει σήμερα το 100% των σπάνιων γαιών από την Κίνα, σε σύγκριση με το 45% του φυσικού αερίου από τη Ρωσία πριν την εισβολή στην Ουκρανία.
Ο πόλεμος της Ρωσίας ανέδειξε τον κίνδυνο μεγάλης εξάρτησης από εξωτερικούς παράγοντες με ανταγωνιστικά συμφέροντα, αποκαλύπτοντας μια στρατηγική ευπάθεια για την ΕΕ και την ανάγκη επανεκτίμησης των εξαρτήσεών της σε κρίσιμους τομείς. Δεδομένου ότι ο ενεργειακός τομέας τροφοδοτεί την ανάπτυξη και την οικονομία της Ευρώπης, ο περιορισμός της έκθεσης της Ένωσης σε γεωπολιτικά σοκ είναι ζωτικής σημασίας. Η ταχεία απώλεια της αγοράς φωτοβολταϊκών της ΕΕ από την Κίνα στις αρχές της δεκαετίας του 2010, οδήγησε σε απώλεια στρατηγικών ευκαιριών για τις ευρωπαϊκές εταιρείες. Αυτή η εξέλιξη υπενθυμίζει την ανάγκη της Ένωσης να διαμορφώσει μια ισχυρή στρατηγική που θα διασφαλίσει τα συμφέροντά της στον τομέα της αιολικής ενέργειας, προλαμβάνοντας μια παρόμοια μείωση της ανταγωνιστικής της θέσης.
Η τρέχουσα κατάσταση της αιολικής ενέργειας στην ΕΕ
Οι ανεμογεννήτριες είναι συσκευές ανανεώσιμης ενέργειας που αξιοποιούν την κινητική ενέργεια του ανέμου και την μετατρέπουν σε ηλεκτρική ενέργεια. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι ανεμογεννητριών: οι χερσαίες και οι θαλάσσιες. Οι χερσαίες ανεμογεννήτριες είναι τοποθετημένες στη στεριά, είναι φθηνότερες και ευκολότερες στη συντήρηση. Οι θαλάσσιες ανεμογεννήτριες κατασκευάζονται σε υδάτινες εκτάσεις, είναι μεγαλύτερες και παράγουν περισσότερη ενέργεια. Αν και οι χερσαίες και οι θαλάσσιες ανεμογεννήτριες διαφέρουν σε μέγεθος, έχουν παρόμοια συστατικά.
Η κατασκευή ανεμογεννητριών απαιτεί τεράστια βιομηχανική ικανότητα, με το ύψος των ψηλότερων ανεμογεννητριών να φτάνει τα 200 μέτρα, σχεδόν ίσο με τον Πύργο του Άιφελ. Η τάση δείχνει ότι το ύψος των ανεμογεννητριών θα αυξηθεί την επόμενη δεκαετία για την παραγωγή περισσότερης ενέργειας με λιγότερες ανεμογεννήτριες.
Το 2023, η ΕΕ έχει φτάσει σε συνολική εγκατεστημένη ισχύ 220 GW (201 GW χερσαία, 19 GW θαλάσσια). Έξι χώρες της ΕΕ αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος αιολικής ενέργειας. Αυτές οι χώρες είναι η Γερμανία (70 GW), η Ισπανία (30,6 GW), η Γαλλία (22,8 GW), η Σουηδία (16,4 GW), η Ιταλία (12,3 GW) και οι Κάτω Χώρες (11,5 GW). Η ΕΕ στοχεύει να φτάσει τα 425 GW αιολικής ενέργειας μέχρι το 2030.
Παρόλο που η αναμενόμενη ανάπτυξη δεν επαρκεί για να επιτευχθούν οι στόχοι, ο τομέας της αιολικής ενέργειας παραμένει σημαντικός για την οικονομία της ΕΕ, με τη συνεισφορά του να αυξάνεται. Το 2022, ο τομέας απασχολούσε 300.000 άτομα, ενώ οι επενδύσεις στο πλαίσιο του REPowerEU αναμένεται να τριπλασιάσουν τον αριθμό των θέσεων εργασίας έως το 2030. Επιπλέον, το 2022, η χρήση της αιολικής ενέργειας εξοικονόμησε στους καταναλωτές περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ.
Οι ευρωπαϊκές εταιρείες κατέχουν το 15% της παγκόσμιας αγοράς στην κατασκευή λεπίδων ανεμογεννητριών, ενώ οι κινεζικές εταιρείες κατέχουν το 62%. Ωστόσο, η εταιρεία Vestas από τη Δανία αναδεικνύεται ως ένας από τους κορυφαίους παγκόσμιους παραγωγούς ανεμογεννητριών. Παρά την κυριαρχία της Κίνας, οι ευρωπαϊκές εταιρείες εξακολουθούν να αναγνωρίζονται ως παγκόσμιοι ηγέτες στον τομέα.
Παρά τις προκλήσεις, το οικοσύστημα αιολικής ενέργειας της ΕΕ κρατά σημαντικό πλεονέκτημα στον τομέα της καινοτομίας, καθώς είναι το πιο δραστήριο στις κατοχυρώσεις ευρεσιτεχνιών. Η Δανία και η Γερμανία ηγούνται στις καινοτομίες σχετικά με τις ανεμογεννήτριες.
