Προστασία του περιβάλλοντος: 5 έννοιες – «κλειδιά» που πρέπει να γνωρίζετε

Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα. Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος μας θυμίζει ότι οι καταστροφικές της επιπτώσεις έχουν ήδη δυστυχώς κάνει την εμφάνιση τους, με τις ολοένα και αυξανόμενες θερμοκρασίες και τις φυσικές καταστροφές, να μας δίνουν μία γεύση από το ζοφερό μέλλον που μας περιμένει, εάν δεν δράσουμε άμεσα. Κατά συνέπεια δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια η κλιματική αλλαγή μονοπωλεί το ενδιαφέρον των ΜΜΕ, των κυβερνήσεων, των επιχειρήσεων αλλά και των ακτιβιστικών οργανώσεων παγκοσμίως. Βασικός τους στόχος είναι η χάραξη νέων αποτελεσματικών πολιτικών και στρατηγικών για την αντιμετώπισή της. Ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέσα διεθνώς θεωρούνται οι καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλές  νέες έννοιες σχετιζόμενοι με την κλιματική αλλαγή να έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας. Το πρόβλημα όμως σε αυτή την περίπτωση είναι ότι συχνά πυκνά θεωρούμε την επαρκή πληροφόρηση για τους όρους αυτούς ως δεδομένη και έτσι δεν μπαίνουμε στη διαδικασία να τους εξηγήσουμε απλά και κατανοητά. Επομένως, αντί να βοηθήσουμε προκαλούμε ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση με αυτόν τον τρόπο.

Πάμε λοιπόν να δούμε αναλυτικά τι ακριβώς σημαίνουν οι πιο συχνοί όροι που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και τους τρόπους αντιμετώπισής της.

Κλιματική αλλαγή: Η κλιματική αλλαγή αποτελεί τη μεταβολή του παγκοσμίου κλίματος. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τις μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Τέτοιου τύπου μεταβολές περιλαμβάνουν στατιστικά σημαντικές διακυμάνσεις ως προς τη μέση κατάσταση του κλίματος ή τη μεταβλητότητα του, που εκτείνονται σε βάθος χρόνου δεκαετιών ή περισσότερων ακόμα ετών. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται τόσο σε φυσικές διαδικασίες, όσο και σε ανθρώπινες δραστηριότητες με επιπτώσεις στο κλίμα, όπως η τροποποίηση της σύνθεσης της ατμόσφαιρας. Στη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), η κλιματική αλλαγή ορίζεται ως η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες δραστηριότητες, κάτι το οποίο διακρίνει τον όρο από την κλιματική μεταβλητότητα που έχει φυσικά αίτια.

Φαινόμενο του θερμοκηπίου: Ως φαινόμενο του θερμοκηπίου ορίζεται η διαδικασία κατά την οποία η ατμόσφαιρα ενός πλανήτη συγκρατεί θερμότητα και συμβάλλει στην αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειάς του. Το φαινόμενο προκαλείται από τα αέρια του θερμοκηπίου, δηλαδή το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4) και το νιτρικό οξείδιο (N2O). Συγκεκριμένα, η ηλιακή ενέργεια περνάει μέσα από την ατμόσφαιρα θερμαίνοντας την. Τα αέρια του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, δρουν σαν μια κουβέρτα, παγιδεύοντας θερμότητα κοντά στην επιφάνεια της γης, αυξάνοντας τη θερμοκρασία. Αυτή είναι μια φυσική διαδικασία που θερμαίνει τον πλανήτη.

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες όμως αυξάνουν την ποσότητα των αερίων θερμοκηπίου και παγιδεύουν περισσότερη θερμότητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, η ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου και τα αέρια του θερμοκηπίου παραμένουν στην ατμόσφαιρα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Παρόλο που τα φυτά και οι ωκεανοί απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα, το σύνολο αυτού του άνθρακα που απελευθερώνουν οι άνθρωποι έχει αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό που δεν είναι διαχειρίσιμο με φυσικά μέσα.

Βιωσιμότητα: Η Βιωσιμότητα ή διαφορετικά αειφορία είναι ένα πρότυπο παραγωγής, το οποίο στοχεύει στο καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το φυσικό περιβάλλον, τόσο στο παρόν όσο και στο αόριστο μέλλον. Βασικό στοιχείο της βιωσιμότητας είναι το γεγονός ότι οι σχέσεις που δημιουργούνται με το περιβάλλον δεν οδηγούν στην καταστροφή του, έτσι ώστε αυτές οι σχέσεις να είναι «βιώσιμες» ή ανθεκτικό μακροπρόθεσμα. Έτσι, η επιβεβαίωση ότι μια δραστηριότητα είναι περιβαλλοντικά βιώσιμη είναι το ίδιο με το να λέμε ότι η εν λόγω δραστηριότητα έχει αρκετά μικρό αντίκτυπο στο περιβάλλον, ώστε να μην συνεπάγεται την υποβάθμισή του, από την άποψη των φυσικών πόρων. Με τη χρήση του όρου αναφερόμαστε συνήθως στη διατήρηση του νερού, στην ποιότητα του εδάφους, στον ζωικό και φυτικό πλούτο και ποικιλομορφία, και ούτω καθεξής.

Κυκλική οικονομία: Η κυκλική οικονομία γνωστή και ως κυκλικότητα είναι ένα οικονομικό σύστημα που αποσκοπεί στην πρόληψη της εξάντλησης των πόρων, της στενής δέσμης ενέργειας και υλικών και στη διευκόλυνση της βιώσιμης ανάπτυξης. Βασικός της στόχος είναι η εξάλειψη των αποβλήτων και ο περιορισμός της συνεχής χρήσης των πόρων. Στα κυκλικά συστήματα χρησιμοποιείται η συντήρηση, η επαναχρησιμοποίηση/αναδιανομή, η ανακαίνιση/ανακατασκευή και η ανακύκλωση για τη δημιουργία ενός συστήματος κλειστού βρόχου, ελαχιστοποιώντας τις εισροές πόρων και τη δημιουργία αποβλήτων, ρύπανσης και εκπομπών άνθρακα. Η κυκλική οικονομία στοχεύει στη διατήρηση των προϊόντων, του εξοπλισμού και της υποδομής για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, κάτι το οποίο βελτιώνει την παραγωγικότητα αυτών των πόρων. Τα απόβλητα υλικά και η ενέργεια πρέπει να γίνουν εισροές για άλλες διεργασίες μέσω αξιοποίησης αποβλήτων: είτε ως συστατικό είτε ως ανακτημένος πόρος για άλλη βιομηχανική διαδικασία ή ως αναγεννητικοί πόροι για τη φύση (π.χ. κομπόστ).

«Πράσινη» μετάβαση: Ως «πράσινη» μετάβαση ορίζουμε τη μετάβαση σε μία οικονομία κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα, η οποία υπεγράφη το 2015. Ως κλιματική ουδετερότητα ορίζουμε την εξάλειψη, το μηδενισμό στην ουσία των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.
Η ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη της έχουν υπογράψει και κυρώσει τη Συμφωνία και, όπως εκείνη ορίζει, η Ε.Ε. υπέβαλε τη μακροπρόθεσμη στρατηγική της και τα αναπροσαρμοσμένα σχέδιά της για το κλίμα, αναλαμβάνοντας τη δέσμευση να μειώσει τις εκπομπές της κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 και η Ευρώπη να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050.