Ιστορική απόφαση: Δικαστήριο θέτει νέα όρια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Πρόκειται για μια πρωτοποριακή εξέλιξη που χαροποίησε ιδιαίτερα τα μικρά νησιωτικά κράτη, τα οποία απειλούνται άμεσα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Στην πρώτη του κρίση που σχετίζεται με το κλίμα, το Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εκπομπές από ορυκτά καύσιμα και άλλα αέρια που θερμαίνουν τον πλανήτη και απορροφώνται από τους ωκεανούς συνιστούν θαλάσσια ρύπανση.

Η γνωμοδότηση του δικαστηρίου, αν και δεν είναι δεσμευτική, αναμένεται να αποτελέσει σημαντικό προηγούμενο για μελλοντικές υποθέσεις. Επιπλέον, τονίζει την υποχρέωση των χωρών να αναλάβουν πιο φιλόδοξες δράσεις για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των κρατών που εξαρτώνται από αυτό, ξεπερνώντας ακόμα και τους στόχους της ιστορικής Συμφωνίας των Παρισίων του 2015.

“Σήμερα, ο νόμος και η επιστήμη συναντήθηκαν σ’ αυτό το δικαστήριο και και οι δύο βγήκαν κερδισμένες”, δήλωσε η Cheryl Bazard, πρέσβειρα των Μπαχάμες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα από τα εννέα κράτη νησιών της Καραϊβικής και του Ειρηνικού που αιτήθηκαν τη γνωμοδότηση.

Τα μικρά νησιωτικά έθνη, με περιορισμένη οικονομική ισχύ αλλά έντονα ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή, εδώ και καιρό αισθάνονται παραμελημένα από τις διαδοχικές διεθνείς συνόδους κορυφής, όπου οι δεσμεύσεις για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα απέχουν πολύ από το ελάχιστο που απαιτείται για τον περιορισμό των χειρότερων επιπτώσεων της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα κράτη έχουν νομική υποχρέωση να παρακολουθούν και να μειώνουν τις εκπομπές που συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή, ενώ παράλληλα έθεσε συγκεκριμένες απαιτήσεις για τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Η γνωμοδότηση του Δικαστηρίου αναμένεται να επηρεάσει μελλοντικές αποφάσεις σχετικά με τις υποχρεώσεις των κρατών για το κλίμα, οι οποίες εκκρεμούν στο Διαμερικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Ένα παρόμοιο προηγούμενο τέθηκε τον προηγούμενο μήνα, όταν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων συμφώνησε με τους ενάγοντες που υποστήριζαν ότι η Ελβετία παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματά τους, μη λαμβάνοντας επαρκή μέτρα για την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Ο Eselealofa Apinelu, εκπρόσωπος του νησιού Τουβάλου στον Νότιο Ειρηνικό, δήλωσε ότι η γνωμοδότηση της Τρίτης 21 Μαίου 2024 κατέστησε σαφές πως όλα τα κράτη οφείλουν νομικά να προστατεύουν το θαλάσσιο περιβάλλον και τα υπόλοιπα κράτη από τις υπαρξιακές απειλές της κλιματικής αλλαγής.

“Αποτελεί ένα σημαντικό πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της λογοδοσίας των μεγάλων ρυπαντών”, τόνισε.

Παρ’ όλα αυτά, η πορεία προς μια συντονισμένη παγκόσμια δράση παραμένει γεμάτη εμπόδια.

Η Κίνα, ο μεγαλύτερος ρυπαντής άνθρακα στον κόσμο, υποστήριξε ενώπιον του δικαστηρίου ότι το Δικαστήριο δεν διαθέτει γενική αρμοδιότητα για την έκδοση συμβουλευτικών γνωμοδοτήσεων, επισημαίνοντας ότι αυτές θα μπορούσαν να τεμαχίσουν το διεθνές δίκαιο. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας δεν ήταν άμεσα διαθέσιμο για σχόλιο.

Τα υπόλοιπα κράτη που συμμετείχαν στην υποβολή της υπόθεσης ήταν το Παλάου, το Νιούε, το Βανουάτου, η Αγία Λουκία, ο Άγιος Βικέντιος, τα Γρεναδίνες, ο Αγιος Χριστόφορος και Νέβις.

Η ιστορική απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου για το Δίκαιο της Θάλασσας σηματοδοτεί μια αισιόδοξη στροφή στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η αναγνώριση των αερίων του θερμοκηπίου ως μορφή θαλάσσιας ρύπανσης ενισχύει το νομικό οπλοστάσιο για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των ευάλωτων νησιωτικών κρατών.

Επιπτώσεις της απόφασης:

Η ιστορική απόφαση του Δικαστηρίου για το Δίκαιο της Θάλασσας φέρνει στο προσκήνιο σημαντικές επιπτώσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής:

• Ενίσχυση της νομικής βάσης: Η αναγνώριση των αερίων του θερμοκηπίου ως μορφή θαλάσσιας ρύπανσης παρέχει ένα ισχυρό νομικό εργαλείο για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Κράτη και περιβαλλοντικές οργανώσεις μπορούν πλέον να στηριχθούν σε αυτή την απόφαση για να ασκήσουν νομικές πιέσεις σε χώρες που αμελούν τις υποχρεώσεις τους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
• Προώθηση φιλόδοξων στόχων: Η απόφαση θέτει υψηλότερους πήχεις για τις δράσεις αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Τα κράτη καλούνται να υιοθετήσουν πιο φιλόδοξους στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, λαμβάνοντας υπόψη τις πιο πρόσφατες επιστημονικές γνώσεις και τα διεθνή πρότυπα.
• Προστασία των ευάλωτων κοινοτήτων: Η απόφαση αναγνωρίζει την ιδιαίτερη ευαλωτότητα των μικρών νησιωτικών κρατών απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Αυτό ενισχύει την ανάγκη για παροχή στήριξης και πόρων σε αυτές τις χώρες, ώστε να μπορέσουν να προσαρμοστούν στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να οικοδομήσουν ανθεκτικότητα.
• Διεθνή συνεργασία: Η απόφαση υπογραμμίζει την ανάγκη για ενισχυμένη διεθνή συνεργασία στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Κράτη και μη κρατικοί φορείς καλούνται να ενώσουν δυνάμεις για την υλοποίηση φιλόδοξων μέτρων και την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας των Παρισίων.