Ταξινομία ΕΕ: Γιατί μπήκαν στις «πράσινες» επενδύσεις το φυσικό αέριο και η πυρηνική ενέργεια;

Μέσα από μια σειρά ερωταπαντήσεων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διευκρίνισε τους λόγους της απόφασης της.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε χθες την τελική μορφή της κατ’ εξουσιοδότησης πράξης για την Ταξινομία της ΕΕ για τη χρηματοδότηση βιώσιμων επενδύσεων, οι οποίες έχουν ως στόχο την επίτευξη των στόχων κλιματικής ουδετερότητες. Στις πράσινες αυτές επενδύσεις συμπεριέλαβε και την πυρηνική ενέργεια και το φυσικό αέριο, υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Η απόφαση της αυτή προκάλεσε τη σφοδρή αντίδραση μερικών κρατών μελών της ΕΕ. Μάλιστα η Αυστρία απείλησε ότι θα κινηθεί νομικά εναντίον της επιτροπής. Στη συνέχεια της δημοσίευσης της απόφασης και εν μέσω των αντιδράσεων, η Επιτροπή δημοσίευσε μια σειρά ερωταπαντήσεων, στις οποίες διευκρινίζει το σκεπτικό της απόφασης της. Πάμε λοιπόν να δούμε για ποιους λόγους η επιτροπή συμπεριέλαβε την πυρηνική ενέργεια και το φυσικό αέριο στις πράσινες επενδύσεις.

Η κατ ‘ εξουσιοδότηση πράξη

H ταξινομίας της ΕΕ σύμφωνα με την Κομισιόν έχει δύο στόχους. Ο πρώτος είναι να αποτρέψει το να χαρακτηρίζονται ως βιώσιμες πρακτικές που στην πραγματικότητα δεν είναι. Η τακτική αυτή είναι γνωστή ως Greenwashing.Ο δεύτερος είναι να βοηθήσει τους επενδυτές να εντοπίσουν το ποιες οικονομικές δραστηριότητες εναρμονίζονται με τους περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους της ΕΕ. Για την επίτευξη των στόχων κλιματικής ουδετερότητας είναι απαραίτητη η μετατόπιση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αλλά είναι επίσης απαραίτητο κατά την Επιτροπή, να υπάρχουν σταθερές πηγές μέσω των οποίων θα επιταχυνθεί η πράσινη μετάβαση.
Ο Κανονισμός για την Ταξινομία της ΕΕ περιλαμβάνει τρεις τύπους δραστηριοτήτων: Δραστηριότητες με χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα (Άρθρο 10 παράγραφος 1), Μεταβατικές δραστηριότητες (Άρθρο 10 παράγραφος 2) και Βοηθητικές δραστηριότητες(άρθρο 16).

Στη συμπληρωματική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για το κλίμα, η Επιτροπή συμπεριέλαβε την πυρηνική ενέργεια και το φυσικό αέριο στη δεύτερη κατηγορία δραστηριοτήτων, δηλαδή στις μεταβατικές, οι οποίες καθορίζονται στο Άρθρο 10 παράγραφος 2 του Κανονισμού της Ταξινομίας. Η Κομισιόν διευκρινίζει πως πρόκειται για δραστηριότητες που δεν μπορούν ακόμη να αντικατασταθούν από τεχνολογικά και οικονομικά εφικτές εναλλακτικές λύσεις χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, αλλά συμβάλλουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Για τους λόγους, αυτούς έχουν τη δυνατότητα να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πράσινη μετάβαση, πάντα σύμφωνα με τους στόχους και τις δεσμεύσεις της ΕΕ για το κλίμα. Ακόμα, η Επιτροπή τονίζει ότι οι επενδύσεις σε πυρηνική ενέργεια και φυσικό αέριο υπόκεινται σε αυστηρούς όρους, χωρίς να παραγκωνίζονται οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Επιπλέον, η κατ ‘εξουσιοδότηση πράξη προβλέπει επίσης ειδικές απαιτήσεις γνωστοποίησης, οι οποίες συνδέονται με τις δραστηριότητες φυσικού αερίου και πυρηνικής ενέργειας που περιλαμβάνονται στην πράξη, τροποποιώντας την κατ’ εξουσιοδότηση πράξη σχετικά με τις γνωστοποιήσεις σύμφωνα με το Άρθρο 8 του Κανονισμού ταξινομίας. Αυτή η τροποποίηση θα υποχρεώνει τις μεγάλες εισηγμένες μη χρηματοοικονομικές και χρηματοπιστωτικές εταιρείες να δημοσιεύουν το ακριβές ποσοστό των δραστηριοτήτων τους πάνω στο φυσικό αέριο και την πυρηνική ενέργεια. Αυτό γίνεται προκειμένου οι επενδυτές να έχουν μια καλύτερη εικόνα για τις δραστηριότητες στις οποίες επενδύουν.

Τα κριτήρια τεχνικού ελέγχου

Οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί μια δραστηριότητα προκειμένου να ενταχθεί στις πράσινες επενδύσεις, σύμφωνα με τον κανονισμό της συμπληρωματικής κατ’ εξουσιοδότηση πράξης της Ταξινομίας είναι πολύ αυστηρές. Για παράδειγμα, στην περίπτωση δραστηριοτήτων που σχετίζονται με ορυκτά καύσιμα, οι εν λόγω εγκαταστάσεις θα πρέπει στο μέλλον να μεταβούν πλήρως σε ανανεώσιμα ή χαμηλών εκπομπών καύσιμα έως τις 31 Δεκεμβρίου του 2035. Η Επιτροπή εκτιμά πως αυτό μπορεί να συμβάλει στην επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης.

Η πυρηνική ενέργεια έχει χαμηλές εκπομπές άνθρακα. Η Κομισιόν τονίζει πως αυτό είναι κάτι που επιβεβαιώνουν και οι εμπειρογνώμονες, από τους οποίους ζήτησε συμβουλές. Βασιζόμενη λοιπόν στις επιστημονικές αυτές συμβουλές, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πυρηνική ενέργεια, υπό αυστηρές συνθήκες ασφάλειας, (συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης αποβλήτων) οι οποίες διασφαλίζουν την τήρηση της αρχής “do no significant harm“(Μην προκαλείτε μεγάλη ζημιά), μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη βιώσιμη μετάβαση κατά τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Πράσινης συμφωνίας.

Οι πυρηνικές δραστηριότητες ως πράσινες

Αναφορικά με το σκεπτικό γύρο από τον καθορισμό της πυρηνικής ενέργειας ως πράσινης η Κομισιόν υπογραμμίζει πως η απόδοση αυτή πάρθηκε με βάση τις συμβουλές των εμπειρογνωμόνων. Συγκεκριμένα, αναφέρει πως η ομάδα τεχνικών εμπειρογνωμόνων για τη βιώσιμη χρηματοδότηση, αναγνώρισε ότι η πυρηνική ενέργεια αντιπροσωπεύει είναι μια πηγή ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Η θέση αυτή συμβαδίζει με τις θέσεις διεθνών οργανισμών όπως η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και η Οικονομική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Ευρώπη, οι οποίοι θεωρούν ότι οι εκπομπές CO2 από πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους είναι παρόμοιες με εκείνες από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (δηλαδή χαμηλές ή και χαμηλότερες).

Ωστόσο, αναφέρει ότι οι απόψεις των εμπειρογνωμόνων διίσταντο σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της πυρηνικής ενέργειας και τη συμβατότητά της με την αρχή κριτήριο” do no significant harm(DNSH)”. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή θέσπισε μια ειδική διαδικασία για την πυρηνική ενέργεια, η οποία περιλάμβανε την τεχνική αξιολόγηση από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ), την υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επιστήμη και τη γνώση. Η έκθεσή τους δημοσιεύθηκε και επανεξετάστηκε από εμπειρογνώμονες των κρατών μελών για την ακτινοπροστασία και τη διαχείριση των αποβλήτων που διορίστηκαν από την επιστημονική και Τεχνική Επιτροπή σύμφωνα με το άρθρο 31 της Συνθήκης Ευρατόμ, καθώς και από εμπειρογνώμονες της Επιστημονικής Επιτροπής για την υγεία, το περιβάλλον και τους αναδυόμενους κινδύνους (SCHEER). Συνολικά, η έκθεση και οι ανασκοπήσεις καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η συμμόρφωση με τα πρότυπα ασφαλείας και τις απαιτήσεις διαχείρισης αποβλήτων στο πλαίσιο του κανονιστικού πλαισίου για τα κράτη μέλη της ΕΕ εξασφαλίζει υψηλό επίπεδο προστασίας τόσο για το περιβάλλον όσο και για τους πολίτες.

Για τις δραστηριότητες πυρηνικής ενέργειας που θα συμπεριληφθούν στο πλαίσιο της Ταξινομίας, στα κριτήρια ελέγχου υπάρχουν απαιτήσεις, οι οποίες πηγαίνουν πέρα από το υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, προβλέπονται ημερομηνίες λήξης για την επιτάχυνση της μετάβασης σε προηγμένες τεχνολογίες, και καθορισμένες ημερομηνίες, στα χρονικά περιθώρια των οποίες θα πρέπει να έχουν τεθεί σε λειτουργία οι εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων.

Τα πυρηνικά απόβλητα

Σχετικά με τα πυρηνικά απόβλητα η Κομισιόν τονίζει πως ο Κανονισμός της Ταξινομίας απαιτεί να γίνεται μακροπρόθεσμη διαχείριση των αποβλήτων, η οποία να μην προκαλεί σημαντική ή μακροπρόθεσμη βλάβη στο περιβάλλον.

Η πυρηνική ενέργεια παράγει σχετικά χαμηλή ποσότητα αποβλήτων σε σύγκριση με την αντίστοιχη ποσότητα που παράγεται από τη θερμότητας ή/και την ηλεκτρική ενέργεια. Σύμφωνα με την Επιτροπή παράγει κυρίως ραδιενεργά απόβλητα χαμηλού επιπέδου, για τα οποία υπάρχουν εγκαταστάσεις διαχείριση που λειτουργούν εδώ και δεκαετίες, ενώ τα ραδιενεργά απόβλητα υψηλού επιπέδου αντιπροσωπεύουν το 1% των συνολικών πυρηνικών αποβλήτων.

Το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ απαιτεί από τα κράτη μέλη να διατηρούν την παραγωγή ραδιενεργών αποβλήτων στο ελάχιστο.

Επιπλέον, τα τεχνικά κριτήρια διαλογής για την πυρηνική ενέργεια υπερβαίνουν την απαίτηση απλής συμμόρφωσης με τη νομοθεσία σχετικά με τη διαχείριση και διάθεση ραδιενεργών αποβλήτων. Ειδικότερα, οι εγκαταστάσεις διάθεσης αποβλήτων χαμηλού επιπέδου πρέπει να είναι ήδη λειτουργικές και τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν θεσπίσει λεπτομερές σχέδιο για τη λειτουργία, έως το 2050, μιας εγκατάστασης διάθεσης ραδιενεργών αποβλήτων υψηλού επιπέδου. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν πιο προηγμένα έργα σχετικά με τη μακροπρόθεσμη διάθεση πυρηνικών αποβλήτων. Η συμπερίληψη της πυρηνικής ενέργειας στην Ταξινομία της ΕΕ μπορεί να επιταχύνει την ανάπτυξη λύσεων για την τελική διάθεση αποβλήτων και σε άλλα μέρη της ΕΕ. Επιπλέον, τα τεχνικά κριτήρια διαλογής για την πυρηνική ενέργεια απαγορεύουν την εξαγωγή ραδιενεργών αποβλήτων για διάθεση σε τρίτες χώρες.

Το φυσικό αέριο ως πράσινο

Η Επιτροπή αναφέρθηκε στο σκεπτικό της για τον ορισμό ορισμένων δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το φυσικό αέριο ως “ουσιαστικής συμβολής” στους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ. Συγκεκριμένα, αναφέρει πως κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης που διεξήχθη τον Νοέμβριο του 2020 για την προετοιμασία της κατ’ εξουσιοδότηση πράξης για το κλίμα, ο ενεργειακός τομέας προσέλκυσε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Τα ενδιαφερόμενα μέρη σχολίασαν κυρίως τη βιοενέργεια, την υδροηλεκτρική ενέργεια, τις γεωθερμικές εγκαταστάσεις, το υδρογόνο και το φυσικό αέριο. Πολλοί ενδιαφερόμενοι πρότειναν να αναγνωριστεί το φυσικό αέριο για το ρόλο του ως μεταβατικού καυσίμου στην απανθρακοποίηση και ότι τα κριτήρια για τις μεταβατικές δραστηριότητες θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα διαφορετικά σημεία εκκίνησης μεταξύ των κρατών μελών και να είναι εναρμονισμένα με τις υπάρχουσες τεχνολογίες. Η πρώτη κατ’ εξουσιοδότηση πράξη της ΕΕ για την Ταξινομία δεν περιλάμβανε μεταβατικές δραστηριότητες στον ενεργειακό τομέα. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύτηκε να εκδώσει συμπληρωματική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη που θα περιλαμβάνει δραστηριότητες σχετικές με τους κλιματικούς στόχους, οι οποίες όμως δεν αντικατοπτρίζονταν ακόμη στην πρώτη κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για το κλίμα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασιζόμενη στους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού έχει θεσπίσει μια μακροπρόθεσμη ευρωπαϊκή στρατηγική ανάπτυξης. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης συμφωνίας, η ΕΕ εργάζεται για την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου συνόλου νομοθετικών προτάσεων (πιο πρόσφατα, το πακέτο Fit for 55). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε τις προτάσεις της με βάση ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία: το πακέτο Fit for 55 βασίζεται σε μια κοινή αναλυτική βάση με τη μοντελοποίηση του ενεργειακού συστήματος στον πυρήνα του. Σύμφωνα με τα σενάρια αυτής της μοντελοποίησης, το φυσικό αέριο θα συνεχίσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο τόσο ως προς την κατανάλωση όσο και ως προς την παραγωγή μέχρι το 2030. Μετά το πέρας της ημερομηνίας αυτής αναμένεται μείωση έως το 2050. Καθ’  όλη τη διάρκεια της ενεργειακής αυτής μετάβασης η λειτουργία της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο θα αλλάξει και θα συμβάλει σημαντικά στην μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Η Ταξινομία της ΕΕ, κατά την Επιτροπή συμπληρώνει αυτές τις πολιτικές και διαδραματίζει ένα ρόλο στη μετάβαση του χρηματοπιστωτικού τομέα σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο. Η συμπληρωματική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη εκπονήθηκε χρησιμοποιώντας την ίδια συνεκτική αναλυτική βάση με εκείνη που είχε χρησιμοποιηθεί για τη δέσμη των μέτρων Fit for 55. Συνεπώς, η Επιτροπή υποστηρίζει πως η πρόταση της συνάδει με τη μοντελοποίηση που είχε κάνει στο παρελθόν, η οποία στήριζε το πιο φιλόδοξο νομοθετικό πακέτο για το κλίμα. Η συμπληρωματική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη αναγνωρίζει τον ειδικό ρόλο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το φυσικό αέριο στη μετάβαση. Το προσεκτικά επεξεργασμένο σύνολο τεχνικών κριτηρίων διαλογής διασφαλίζει ότι τηρούνται όλες οι σχετικές απαιτήσεις του Κανονισμού της Ταξινομίας. Προσδιορίζοντας τον ρόλο του φυσικού αερίου στη μετάβαση, η κατ’ εξουσιοδότηση πράξη αναγνωρίζει επίσης τις διαφορετικές καταστάσεις στα κράτη μέλη, συμβάλλοντας παράλληλα σε μια βιώσιμη μετάβαση.

Comments are closed.