Δεντροφυτεύσεις «παγίδες»: Η δημιουργία δασών δέσμευσης άνθρακα μπορεί να βλάψει τη βιοποικιλότητα

Η φύτευση νέων δασών ως μέσο αντιστάθμισης των εκπομπών άνθρακα κρίνεται αναποτελεσματική για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και μπορεί να έχει ακόμη και δυσμενείς συνέπειες, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο και όπως περιγράφει το studyfinds.

«Μονοκουλτούρες» δασών

Η έρευνα αποκαλύπτει ότι πολλές από αυτές τις «νεοδεντροφυτευμένες» φυτείες βρίσκονται σε εκτάσεις που δεν είχαν ποτέ δασωθεί στο παρελθόν, με αποτέλεσμα περιορισμένα συνολικά κέρδη στη βιοποικιλότητα.

Ενώ σημειώθηκε άνοδος στην εγκατάσταση εμπορικών δενδροφυτειών με στόχο τον μετριασμό των εκπομπών άνθρακα, οι ερευνητές υπογραμμίζουν τη σημασία της προτεραιότητας της διατήρησης και της αποκατάστασης ανέγγιχτων οικοσυστημάτων.

Στη δημοσίευσή τους, μια ομάδα από το Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Αλλαγής της Οξφόρδης τονίζει τη θεμελιώδη διαφορά στην οικολογική αξία μεταξύ των πρόσφατα φυτευμένων δασών και των φυσικών δασών.

Ο Δρ. Jesús Aguirre-Gutiérrez του Ινστιτούτου Περιβαλλοντικής Αλλαγής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης επισημαίνει: «Παρά το ευρύ φάσμα λειτουργιών και υπηρεσιών του οικοσυστήματος που παρέχονται από τα τροπικά οικοσυστήματα, η κοινωνία έχει μειώσει την αξία αυτών των οικοσυστημάτων σε μία μόνο μέτρηση – τον άνθρακα».

Προσθέτει περαιτέρω, ότι οι τρέχουσες και οι μελλοντικές πολιτικές δεν πρέπει να εγκρίνουν την υποβάθμιση του οικοσυστήματος μέσω στενόμυαλων δενδροφυτειών που επικεντρώνονται αποκλειστικά στη δέσμευση άνθρακα. Ενώ ορισμένες πρωτοβουλίες στοχεύουν στην αναδάσωση των κατεστραμμένων εκτάσεων, πολλά έργα επιλέγουν τη αναδάσωση, όπου τα δάση δημιουργούνται σε περιοχές που δεν είχαν επηρεαστεί προηγουμένως, όπως λιβάδια.

Πώς μειώνεται η βιοποικιλότητα

Η έρευνα δείχνει ότι οι φυτείες δέντρων δέσμευσης άνθρακα αποτελούν απειλή για την τροπική βιοποικιλότητα με μικρό οικολογικό όφελος.

Αυτές οι φυτείες τείνουν να αποτελούνται από μονοκαλλιέργειες, κυρίως με πέντε είδη δέντρων που καλλιεργούνται για σκοπούς όπως ξυλεία, πολτός ή αγροδασοκομία: μαόνι, κέδρος, μεταξωτή βελανιδιά και μαύρη βελανιδιά.

Κατά συνέπεια, αυτές οι φυτείες τυπικά παρουσιάζουν μειωμένη βιοποικιλότητα. Για παράδειγμα, στη βραζιλιάνικη σαβάνα Cerrado, μια αύξηση της κάλυψης των δέντρων κατά 40% οδήγησε σε μείωση της ποικιλότητας των φυτών και των μυρμηγκιών κατά περίπου 30%.

Επιπλέον, τα τροπικά λιβάδια και οι σαβάνες λειτουργούν ήδη ως καταβόθρες άνθρακα και είναι πιο ανθεκτικά σε διαταραχές όπως ξηρασίες και πυρκαγιές σε σύγκριση με τα δάση.

Οι φυτείες που εστιάζονται στον άνθρακα μπορεί επίσης να έχουν επιζήμιες επιπτώσεις στα οικοσυστήματα μειώνοντας τις ροές ρεμάτων, εξαντλώντας τα υπόγεια ύδατα και οξίνοντας τα εδάφη.

Ο Δρ. Aguirre-Gutiérrez τονίζει, «Η τρέχουσα τάση της δενδροφύτευσης με επίκεντρο τον άνθρακα μας οδηγεί στο μονοπάτι της βιοτικής και λειτουργικής ομογενοποίησης μεγάλης κλίμακας για μικρό κέρδος άνθρακα. Μια περιοχή ισοδύναμη με τη συνολική αθροιστική έκταση των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, Η Κίνα και η Ρωσία θα πρέπει να δασωθούν για να δεσμευτούν εκπομπές ενός έτους».

Η μελέτη υπογραμμίζει ότι τα σημαντικά οικονομικά κίνητρα οδηγούν τις ιδιωτικές εταιρείες να εμπλακούν σε φυτείες δέσμευσης άνθρακα, μια τάση που υποκινείται περισσότερο από οικονομικά κέρδη παρά από οικολογικούς λόγους.

Η υπερεκτίμηση των πλεονεκτημάτων της δενδροφύτευσης από τη δέσμευση άνθρακα μπορεί να αποθαρρύνει την προστασία των ανέπαφων οικοσυστημάτων και μπορεί να οδηγήσει σε δυσμενείς συμβιβασμούς μεταξύ του άνθρακα, της βιοποικιλότητας και της λειτουργίας του οικοσυστήματος.

Ο Δρ. Aguirre-Gutiérrez καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μια συνολική προοπτική για τη διατήρηση της αρχικής λειτουργίας των οικοσυστημάτων θα πρέπει να έχει προτεραιότητα έναντι της επικρατούσας οικονομικής εστίασης στα κινήσεις δέσμευσης άνθρακα. Αυτή η μελέτη δημοσιεύεται στο περιοδικό Trends in Ecology and Evolution.