Τα «βρώμικα» μυστικά των Βαλκανίων

Τα εργοστάσια άνθρακα στα Δυτικά Βαλκάνια ρυπαίνουν όσο κανένας άλλος την ατμόσφαιρα στην Ευρώπη.

Η κλιματική κρίση αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας, αν όχι τη μεγαλύτερη. Τα τελευταία χρόνια οι επιπτώσεις της γίνονται όλο και πιο ορατές, με τη συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων να έχει αυξηθεί δραματικά. Λαμβάνοντας υπόψη το επείγον της κατάστασης οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν δεσμευτεί να λάβουν μια σειρά από μέτρα ώστε να επιτύχουν τη μετάβαση σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο οικονομίας.Δυστυχώς όμως, αυτό δεν ισχύει για όλη την Ευρώπη, καθώς ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν σοβαρότατες προκλήσεις στην πορεία τους προς την πράσινη μετάβαση. Το τμήμα της Ευρώπης που αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι τα Δυτικά Βαλκάνια. Μέχρι και σήμερα συνεχίζουν να έχουν τα υψηλότερα επίπεδα ρύπων στην Ευρώπη, ενώ αρκετοί τομείς της οικονομίας τους επιδίδονται σε ιδιαίτερα βλαβερές για το περιβάλλον πρακτικές. Πάμε να δούμε λοιπόν πώς και γιατί τα Βαλκάνια μολύνουν το περιβάλλον.

Τα Δυτικά Βαλκάνια είναι μια πολύ μολυσμένη περιοχή. Τα επίπεδα του διοξειδίου του θείου και του οξειδίου του αζώτου είναι πολύ πιο πάνω από τα επιτρεπτά νομικά όρια. Οι τοξικές αυτές εκπομπές προέρχονται κυρίως από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Η κατανάλωση ενέργειας, οι μεταφορές και η βαριά βιομηχανία του άνθρακα είναι οι κύριοι υπεύθυνοι. Τα νοικοκυριά δυστυχώς συμβάλλουν σημαντικά στη μόλυνση καθώς βασίζονται σε απαρχαιωμένες πρακτικές για τη θέρμανση τους, οι οποίες είναι βλαβερές για το περιβάλλον. Το 67% των νοικοκυριών χρησιμοποιεί ακόμα καυσόξυλα και 3 εκατ. χρησιμοποιούν σόμπες. Μάλιστα, η έλλειψη θερμικής μόνωσης σε πολλά κτήρια κάνει το πρόβλημα χειρότερο.

Το μεγαλύτερο μέρος των τοξικών εκπομπών προέρχονται από τα εργοστάσια άνθρακα και λιγνίτη που υπάρχουν στην περιοχή.Στα Δυτικά Βαλκάνια υπάρχουν μόνο 18 εργοστάσια άνθρακα. Αριθμός σχετικά μικρός σε σχέση με τα 200 εργοστάσια που υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη.Ωστόσο, τα εργοστάσια αυτά εκπέμπουν 2.5 φορές περισσότερο διοξείδιο του θείου, το οποίο είναι τοξικό για την ατμόσφαιρα, σε σχέση με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά εργοστάσια. Οι εκπομπές διοξειδίου του θείου της Σερβίας ήταν οι μεγαλύτερες σε όλη την Ευρώπη για το 2020. Εκτιμάται πως τα εργοστάσια άνθρακα στη Σερβία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, τη Βόρεια Μακεδονία και το Κόσοβο, είχαν εκπομπές διοξειδίου του θείου 6 φορές πάνω από το επιτρεπτό όριο, τα τελευταία τρία χρόνια.

Η υποβάθμιση του εδάφους είναι μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα Βαλκάνια. Η υποβάθμιση προέρχεται είτε από τη διάβρωση είτε από τη μόλυνση. Σύμφωνα με έρευνες το 80% της συνολικής επιφάνειας του εδάφους της Σερβίας κινδυνεύει με υποβάθμιση. Από την άλλη, η διάβρωση στην Αλβανία και στο Μαυροβούνιο είναι 5 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με το σύνολο της Ευρώπης. Το πρόβλημα οφείλεται στην κακή διαχείριση του εδάφους, στη μη βιώσιμη γεωργία και στη μόλυνση. Δεν είναι λίγοι όσοι ανησυχούν ότι το πρόβλημα της διάβρωσης θα χειροτερέψει εξαιτίας της αυξημένης θερμοκρασίας, η οποία οφείλεται στην κλιματική αλλαγή. Με τη σειρά του, ο τομέας της εξόρυξης συμβάλει και αυτός σημαντικά στη μόλυνση του εδάφους.

Ένα άλλο πολύ σημαντικό πρόβλημα είναι η μόλυνση των υδάτων, η οποία απειλεί με υποβάθμιση την ποιότητα των υπόγειων υδάτων. Η μόλυνση αυτή οφείλεται στα ακατέργαστα λύματα από τα αποχετευτικά δίκτυα που καταλήγουν στο νερό. Στη Σερβία για παράδειγμα, υπήρχαν 76 εκατ. ακατέργαστα λύματα το 2020. Επιπροσθέτως, η εκτεταμένη χρήση φυτοφαρμάκων  στη γεωργία συμβάλει στη ρύπανση των ανοιχτών υδάτων.Άλλο ένα αίτιο της ρύπανσης είναι η μη δυνατότητα επεξεργασίας των αποβλήτων, ιδιαίτερα στον τομέα εξόρυξης. Τα απόβλητα δεν αποθηκεύονται καταλλήλως, αλλά αντιθέτως καταλήγουν στο περιβάλλον.

Η ατμοσφαιρική μόλυνση έχει τραγικές συνέπειες στην υγεία των πολιτών.Σύμφωνα με τη μελέτη του CEE Bankwatch Network, υπήρξαν πάνω από 19.000 θάνατοι την περίοδο μεταξύ 2018 – 2020 στην Ευρώπη εξαιτίας της ατμοσφαιρικής μόλυνσης. Η μόλυνση αυτή οφείλεται στους ρύπους από τα εργοστάσια άνθρακα. Μάλιστα, το 30% των θανάτων αυτών συνέβησαν στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων.

Λαμβάνοντας υπόψη την κρισιμότητα της κατάστασης, η Ευρωπαϊκή Ένωση στα πλαίσια του «Green Agenda Action Plan» αποφάσισε να ενισχύσει τα Δυτικά Βαλκάνια ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τη μόλυνση, αλλά και να επιτύχουν την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας. Έτσι λοιπόν αποφασίστηκε να ενισχυθούν οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων με 9 δισ. ευρώ σε χρηματοδότηση και άλλα 20 δισ. ευρώ σε επενδύσεις. Με τη σειρά τους, οι βαλκανικές χώρες οφείλουν να βάλουν στο επίκεντρο όλων των οικονομικών δραστηριοτήτων  τους τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Comments are closed.