Προστασία περιβάλλοντος και κυκλική οικονομία

Πριν από μισό αιώνα υιοθετήθηκε από τον ΟΗΕ η «Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος» με στόχο την ευαισθητοποίηση των πολιτών σε όλο τον κόσμο. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες η ανακύκλωση έγινε μέρος της καθημερινότητας δισεκατομμυρίων πολιτών, δημιουργώντας νέες γενιές με περιβαλλοντική συνείδηση. Και από πέρυσι η Ελλάδα, μαζί με τις υπόλοιπες χώρες- μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει ξεκινήσει την υλοποίηση του σχεδίου «EU Green Deal» για τη μετάβαση σε μια σύγχρονη κοινωνία με νέα φιλοσοφία και αυστηρά οικονομικά και περιβαλλοντικά κριτήρια. Είστε έτοιμοι για το... άλμα σε ένα «πράσινο» μέλλον;

Η «Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος» γιορτάστηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για πρώτη φορά δύο χρόνια αργότερα (1974), με θέμα τής πρωτοποριακής –τότε– εκστρατείας ευαισθητοποίησης για τα αναδυόμενα περιβαλλοντικά ζητήματα, τη θαλάσσια ρύπανση και την υπερθέρμανση του πλανήτη ως τη βιώσιμη ανάπτυξη και κεντρικό σύνθημα «Μόνο μία Γη».

Οι εκδηλώσεις σε όλο τον κόσμο είχαν ως αποτέλεσμα μέσα σε λίγα χρόνια την εστίαση της διεθνούς κοινής γνώμης στα προβλήματα του περιβάλλοντος, στη δημοσιοποίηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και στην ανάδειξη των προβληματισμών για τη βιωσιμότητα του πλανήτη μας εξαιτίας του κυρίαρχου επί αιώνες γραμμικού μοντέλου παραγωγής και ανάπτυξης: «παίρνω /εξάγω-φτιάχνω / παράγω-χρησιμοποιώ-απορρίπτω» και συνεπώς
«μολύνω».

Γι ́ αυτό ξεκίνησε η αναζήτηση ενός νέου μοντέλου που θα μπορούσε να καλύπτει τις (συνεχώς αυξανόμενες) ανάγκες της ανθρωπότητας και ταυτόχρονα να συνεισφέρει στην προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος. Ένα μοντέλο «βιώσιμης ανάπτυξης» με πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια.

Κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα της «κυκλικής οικονομίας», η οποία ουσιαστικά αποτελεί μέσο για την επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Μια ιδέα που εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1966, στην εργασία του Βρετανού οικονομολόγου Κένεθ Ε. Μπόλντινγκ για το «κυκλικό σύστημα παραγωγής»

 

Ακολούθως, ο όρος «κυκλική οικονομία» επικράτησε χάρη στο βιβλίο του 1988 του Αμερικανού πρωτοπόρου των περιβαλλοντικών οικονομικών, Άλαν Νιζ, με τίτλο «Η οικονομία των φυσικών πόρων» και την ευρεία χρήση του από τους Ντέιβιντ Πιρς και Κέρι Τέρνερ, πρώτα στο βιβλίο τους «Τα οικονομικά των φυσικών πόρων και το περιβάλλον» (1990) και στη συνέχεια στις ακαδημαϊκές εργασίες, τις διαλέξεις και τις ομιλίες τους τη δεκαετία του ’90, κάνοντας αναφορά στις προηγούμενες μελέτες του Μπόλντινγκ.

Παραδόξως, η ίδια –περίπου– περιγραφή είχε χρησιμοποιηθεί και στην έκθεση της «Λέσχης της Ρώμης» το 1972, η οποία παρότι ήταν διαθέσιμη δεν υιοθετήθηκε τελικά από τις βιομηχανίες, παρά σχεδόν τέσσερις δεκαετίες αργότερα. Ακόμα πιο περίεργο μπορεί να χαρακτηριστεί το γεγονός πως την «κυκλική οικονομία» εφάρμοσε πρώτα η Κίνα από τα τέλη της δεκαετίας του ́80 (και μάλιστα με βάση στοιχεία… του κινήματος των χίπηδων της δεκαετίας του ́60 και του ́70) και την περίοδο 2000- 2008 με επίσημες κρατικές αποφάσεις, εξαιτίας της αύξησης τιμών των πρώτων υλών διεθνώς και των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης του 2008.

Το πανευρωπαϊκό «πράσινο σχέδιο» και η ανακύκλωση

Η «Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την “αειφόρο ανάπτυξη”» που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2005, έθεσε τα θεμέλια για μια συντονισμένη δράση σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών ζητημάτων στις πολιτικές της Ε.Ε., αλλά δεν επέβαλε ένα αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο με σημαντικές κυρώσεις, πλην των προστίμων της Κομισιόν.

Ουσιαστικά στην εδραίωση της «κυκλικής οικονομίας» σε σύγχρονο, αποτελεσματικό και κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης στην Ε.Ε. και την Αμερική συνέβαλε το Ίδρυμα «Ellen MacArthur», με τη δημοσίευση το 2014 της έκθεσης με τίτλο «Προς την κυκλική οικονομία: Οικονομικό και επιχειρηματικό σκεπτικό για μια επιταχυνόμενη μετάβαση» που διενήργησε η διεθνής συμβουλευτική εταιρεία McKinsey & Co. Σε αυτήν αναλύονται οι οικονομικές και επιχειρηματικές ευκαιρίες της μετάβασης της οικονομίας σε ένα σύγχρονο κυκλικό μοντέλο και περιγράφονται λεπτομερώς οι δυνατότητες για σημαντικά οφέλη σε ολόκληρη την Ε.Ε. Έτσι, έναν χρόνο αργότερα η Κομισιόν ξεκίνησε τη μελέτη για το «Σχέδιο δράσης για τη νέα κυκλική οικονομία», η οποία ολοκληρώθηκε το 2020 και αποτέλεσε τη βάση για την «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» («EU Green Deal»).

Πρόκειται για το μεγαλύτερο σχέδιο «πράσινης ανάπτυξης» παγκοσμίως, καθώς περιλαμβάνει πρωτοβουλίες, στόχους και κίνητρα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με απώτερο στόχο τον μετασχηματισμό της οικονομίας και της κοινωνίας της Ε.Ε., ώστε να γίνει σταδιακά κλιματικά ουδέτερη ως το 2050. Από την ανακύκλωση μέχρι την παραγωγή ενέργειας με επίκεντρο τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειες και την πλήρη κατάργηση των ορυκτών καυσίμων.
Γι’ αυτό το σκοπό θα διατεθούν στα κράτη-μέλη χρηματοδοτικοί πόροι ύψους 72,2 δισ. ευρώ για την περίοδο 2025-2032, βάσει στοχευμένης τροποποίησης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, ενώ προβλέπεται πως συνολικά θα δαπανηθούν 144,4 δισ. ευρώ για τη βιώσιμη και κοινωνικά δίκαιη μετάβαση.

Το σχέδιο της Κομισιόν προβλέπει την επανεξέταση κάθε υφιστάμενου νόμου σε σχέση με την επίδρασή του στο κλίμα και το περιβάλλον καθώς και την ψήφιση νέας νομοθεσίας για την προώθηση της «κυκλικής οικονομίας», της ανακαίνισης κτιρίων (με «πράσινα» κριτήρια), της γεωργίας, της καινοτομίας και της βιοποικιλότητας.
Οι πλέον καθοριστικοί παράγοντες για την επιτυχία του «EU Green Deal» θεωρούνται ο ψηφιακός μετασχηματισμός κομβικών τομέων (π.χ. γεωργία, κτηνοτροφία, κατασκευές, βιομηχανία, υποδομές, μετακινήσεις) και η χρήση νέων τεχνολογιών, με «καταλύτη» την καινοτομία, στην οποία δίνεται από την Ε.Ε. ιδιαίτερη έμφαση.

Comments are closed.